Nhiều ưu điểm
TS Vũ Đình Chuẩn, Vụ trưởng Vụ giáo dục Trung học, Bộ GD - ĐT cho
biết, có thể hiểu, chương trình giáo dục định hướng năng lực nhằm đảm
bảo chất lượng quá trình và đầu ra của việc dạy học nhấn mạnh vai trò
của người học với tư cách là chủ thể của quá trình nhận thức. Ưu điểm
của phương pháp này là tạo điều kiện quản lý chất lượng theo kết quả đầu
ra đã quy định, nhấn mạnh năng lực vận dụng của học sinh. Mục tiêu giáo
dục của chương trình định hướng năng lực là kết quả học tập cần đạt
được mô tả chi tiết và có thể quan sát được, thể hiện được mức độ tiến
bộ của học sinh một cách liên tục.
Nội dung giáo dục là những nội dung nhằm đạt được kết quả đầu ra đã
quy định, gắn với các tình huống thực tiễn. Chương trình chỉ quy định
những nội dung chính, không quy định chi tiết. Với chương trình này,
giáo viên chủ yếu là người tổ chức, hỗ trợ học sinh tự lực và tích cực
lĩnh hội tri thức; trong đó, chú trọng sự phát triển khả năng giải quyết
các vấn đề, khả năng giao tiếp và chú trọng sử dụng các quan điểm,
phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực; các phương pháp dạy học thí
nghiệm, thực hành.
“Khác với việc chỉ học lý thuyết trên lớp học, chương trình định
hướng năng lực sẽ tổ chức các lớp học đa dạng; chú ý các hoạt động xã
hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học, trải nghiệm sáng tạo, đẩy mạnh ứng
dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học. Đánh giá dựa
vào năng lực đầu ra, có tính đến sự tiến bộ trong quá trình học tập,
chú trọng khả năng vận dụng trong các tình huống thực tiễn. Đây là sự
khác biệt cơ bản và gần như trái ngược với chương trình giáo dục định
hướng nội dung mà trường phổ thông đang triển khai”, TS Vũ Đình Chuẩn
nhấn mạnh.
Tuy nhiên, triển khai phương pháp mới phải đi đôi với kiểm tra đánh
giá. Trong khi cách kiểm tra đánh giá trong trường phổ thông hiện nay
vẫn chưa thực sự đổi mới và chưa thể tiếp cận với phương pháp này. PGS.
TS Nguyễn Công Khanh, Giám đốc Trung tâm Đảm bảo chất lượng giáo dục và
kiểm tra, ĐH Sư phạm Hà Nội cho biết, các đề thi hoặc kiểm tra trong
trường phổ thông còn chủ yếu nhằm đánh giá việc ghi nhớ, hiểu kiến thức,
mà ít chú ý đến việc đánh giá khả năng học sinh vận dụng kiến thức vào
giải quyết các tình huống trong thực tiễn đời sống, ít chú ý đến việc
đánh giá năng lực người học theo chuẩn mong đợi.
Giáo viên chọn kiểu câu hỏi, cách thức ra đề thi đánh giá học sinh
chủ yếu do bắt chước những đề mẫu... mà ít khi để ý đến việc kiểm tra
năng lực gì trong đó, giáo viên vẫn còn “lơ mơ”. Những kiến thức được
tập huấn về thiết kế đề thi như thế nào cho khoa học... vẫn còn mới lạ
với họ. Nguyên nhân chính là sức ì của chính giáo viên, và phải kiêm
nhiệm nhiều việc nên họ không có thời gian. Một phần nữa là giáo viên
vẫn nặng nề điểm số, xếp loại sau mỗi học kỳ. Đây là thực trạng của
không ít trường phổ thông trong khảo sát của chúng tôi.
Phát huy vai trò giáo viên
PGS TS Nguyễn Công Khanh cho rằng, để đổi mới được việc kiểm tra đánh
giá học sinh theo hướng tiếp cận năng lực thì phải bắt đầu từ chính ý
thức của giáo viên và cán bộ quản lý. Đây là vấn đề khó và cần có thời
gian. Giáo viên cần phải được tập huấn thường xuyên về phương pháp mới
này. Nếu giáo viên thiếu động lực để đổi mới thì các nhà quản lý giáo
dục phải nỗ lực bằng chính sách, chế tài... để thúc đẩy giáo viên làm
việc này. “Tôi nghĩ nhà trường sẽ phải tự chủ được việc này. Mỗi giáo
viên phải tự đổi mới chính mình”, PGS TS Nguyễn Công Khanh nhận định.
Ở góc độ chuyên môn, một số nhà giáo cho rằng, giáo viên không nên
quá ôm đồm nhiều biện pháp cung lúc. Cô Phan Thị Thanh Hội, Khoa sinh
học, ĐH Sư phạm Hà Nội cho rằng, trong quá trình học tập, học sinh có
thể cùng lúc thể hiện nhiều năng lực nhưng giáo viên chỉ nên tập trung
vào một hoặc một vài năng lực chính, đặc trưng. Ví dụ, trong bài thực
hành thì chủ yếu đánh giá năng lực thực nghiệm. Trong bài lên lớp hình
thành kiến thức mới thì có thể đánh giá các năng lực hệ thống hóa kiến
thức, năng lực vận dụng kiến thức vào các tình huống khác nhau.
Ông Vũ Đình Chuẩn, Vụ trưởng Vụ giáo dục Trung học cho biết, phương
pháp tiếp cận năng lực học sinh đã được ngành giáo dục triển khai trong
hai năm trở lại đây. Ngành giáo dục đã giao quyền tự chủ xây dựng và
thực hiện kế hoạch giáo dục, phát huy vai trò sáng tạo của nhà trường và
giáo viên. Cụ thể, nhà trường tổ chức cho giáo viên rà soát lại nội
dung chương trình, sách giáo khoa, điều chỉnh nội dung dạy học theo
hướng tinh giản. Nghĩa là, tinh giản kiến thức ở lớp trên nếu lớp dưới
đã được học đầy đủ hoặc bổ sung thêm để đầy đủ.
Theo một số chuyên gia giáo dục, để triển khai phương pháp tiếp cận
năng lực học sinh trong trường phổ thông, giáo viên phải thay đổi được
nhận thức, cũng như áp dụng thành công được những bài giảng trực tuyến,
qua tập huấn.
Theo Lê Vân